Pilotaj ve modelcilik hakkında aklıma takılan sorular

[Sumer Yamaner]

Sanırım anlamaya başlıyorum ama sebepsizce çok karmaşık geldi. Buraya kadarki süreçte saçma sorular sorduysam affola.

O zaman şöyle diyebilir miyiz: "Kanat kordu ile hareket vektörü arasındaki açı hücum açısıdır. Pitch açısı sabitken uçak yavaşladığında hareket vektörü aşağı kaydığı için hücum açısı artar ve kritik açı aşıldığında stall olur."

Bir de şu kafama takıldı. Uçağın burnu ufkun aşağısına bakarken de stall olunabilir mi?

O zaman şöyle diyebilir miyiz: "Kanat kordu ile hareket vektörü arasındaki açı hücum açısıdır. Pitch açısı sabitken uçak yavaşladığında hareket vektörü aşağı kaydığı için hücum açısı artar ve kritik açı aşıldığında stall olur." Doğru!

Bir de şu kafama takıldı. Uçağın burnu ufkun aşağısına bakarken de stall olunabilir mi? Teoride evet. Pratikte zor.

 

[Sarven Bedikoğlu]

Sanırım anlamaya başlıyorum ama sebepsizce çok karmaşık geldi. Buraya kadarki süreçte saçma sorular sorduysam affola.

O zaman şöyle diyebilir miyiz: "Kanat kordu ile hareket vektörü arasındaki açı hücum açısıdır. Pitch açısı sabitken uçak yavaşladığında hareket vektörü aşağı kaydığı için hücum açısı artar ve kritik açı aşıldığında stall olur."

Bir de şu kafama takıldı. Uçağın burnu ufkun aşağısına bakarken de stall olunabilir mi?

Tam olarak öyle değil. Ama yakın. Kanat kordu ile üzerinden havanın yönü ile arasındaki açı hücum açısıdır. Bağıl hava akış yönü uçağın uçuş doğrultusuna ve hızına da bağlı, dış ortamda esen rüzgarın yönü ve hızına da bağlı.
Uçak dimdik dalışta iken de stall olabilir. Aniden çekersin elevatörü, uçağı uçuş doğrultusundan önce hücum açısı artar, stall olabilir. Dalıştan çıkamaz ve çakılırsın.

 

[Ahmet Onur Çağlar]

O zaman şöyle diyebilir miyiz: "Kanat kordu ile hareket vektörü arasındaki açı hücum açısıdır. Pitch açısı sabitken uçak yavaşladığında hareket vektörü aşağı kaydığı için hücum açısı artar ve kritik açı aşıldığında stall olur." Doğru!

Bir de şu kafama takıldı. Uçağın burnu ufkun aşağısına bakarken de stall olunabilir mi? Teoride evet. Pratikte zor.

EVREKA! Son bir sorum kaldı. Yüksek hızlarda stall olma sebebi elevatör çekince "hareket vektörü"müzün anında burun yönüne dönememesi midir? Yani kanat kordu bir anda çok yükseliyor ama hareket vektörü ona anında yetişemediği için aradaki açı bir anda fırlıyor ve stall oluyor (mu?).

 

[Sumer Yamaner]

EVREKA! Son bir sorum kaldı. Yüksek hızlarda stall olma sebebi elevatör çekince "hareket vektörü"müzün anında burun yönüne dönememesi midir? Yani kanat kordu bir anda çok yükseliyor ama hareket vektörü ona anında yetişemediği için aradaki açı bir anda fırlıyor ve stall oluyor (mu?).

Aynen öyleee!!!!!

 

[Sumer Yamaner]

Tam olarak öyle değil. Ama yakın. Kanat kordu ile üzerinden havanın yönü ile arasındaki açı hücum açısıdır. Bağıl hava akış yönü uçağın uçuş doğrultusuna ve hızına da bağlı, dış ortamda esen rüzgarın yönü ve hızına da bağlı.
Uçak dimdik dalışta iken de stall olabilir. Aniden çekersin elevatörü, uçağı uçuş doğrultusundan önce hücum açısı artar, stall olabilir. Dalıştan çıkamaz ve çakılırsın.

Burada bir hata var. "Rüzgar" sadece ve ancak yere bağlı bir şey için eser. Yere bağı olmayan bir uçak için rüzgar esmez. Uçak yerdeki gözlemcinin rüzgar olarak nitelediği hava kütlesi hareketi içinde uçmaktadır.

 

[Sarven Bedikoğlu]

EVREKA! Son bir sorum kaldı. Yüksek hızlarda stall olma sebebi elevatör çekince "hareket vektörü"müzün anında burun yönüne dönememesi midir? Yani kanat kordu bir anda çok yükseliyor ama hareket vektörü ona anında yetişemediği için aradaki açı bir anda fırlıyor ve stall oluyor (mu?).

Doğru.

Bir örnek daha vereyim. Yatay uçuştasın. Hız sabit, irtifa sabit, pitch açısı sabit. Dümdüz gidiyorsun. Bu uçak bir anda stall olabilir mi? Olabilir, updraft dediğimiz bir hava akımına girersin, bu updraft yeterli şiddetli ise bir anda relative rüzgar yönü öyle bir artar ki kritik hücum açısını aşar, stall olur. Bu updraft hava akımı yeterince güçlü değilse anlık hücum açın artar ve uçak irtifa kazanabilir.
Mesela planörler bu şekilde termal hava akımları içerisinde yükselirler.

Yolcu uçağında inişte bazen hoplaya zıplaya ineriz ya, özellikle de yaz mevsiminde, uçak o anda yükselen bir hava kütlesinin içinden geçiyordur ve yükseliyordur, pilot da burun ezerek flight path'i sabit tutmaya çalışıyordur mesela. Bunlar tabi çok anlık da olabilir.
O yüzden yukarıda bağıl hava hızı ve yönü dış ortamdaki rüzgar hızı ve yönüne de bağlı demiştim.

 

[Ahmet Onur Çağlar]

Aynen öyleee!!!!!

Yaşasın!

Doğru.

Bir örnek daha vereyim. Yatay uçuştasın. Hız sabit, irtifa sabit, pitch açısı sabit. Dümdüz gidiyorsun. Bu uçak bir anda stall olabilir mi? Olabilir, updraft dediğimiz bir hava akımına girersin, bu updraft yeterli şiddetli ise bir anda relative rüzgar yönü öyle bir artar ki kritik hücum açısını aşar, stall olur. Bu updraft hava akımı yeterince güçlü değilse anlık hücum açın artar ve uçak irtifa kazanabilir.
Mesela planörler bu şekilde termal hava akımları içerisinde yükselirler.

Yolcu uçağında inişte bazen hoplaya zıplaya ineriz ya, özellikle de yaz mevsiminde, uçak o anda yükselen bir hava kütlesinin içinden geçiyordur ve yükseliyordur, pilot da burun ezerek flight path'i sabit tutmaya çalışıyordur mesela. Bunlar tabi çok anlık da olabilir.
O yüzden yukarıda bağıl hava hızı ve yönü dış ortamdaki rüzgar hızı ve yönüne de bağlı demiştim.

Anladım hocam. Çok teşekkürler. Dümdüz giderken stall inşallah hiç başıma gelmez bu stall olayını çok küçümsüyordum, sadece süratle alakalı sanırdım. Meğer ne derin bir konuymuş, en takıldığım konu oldu.

İyice pekiştirip "tam" anlayana kadar uçuşlarda stall ihtimali olan hareketlere hiç girmeyeceğim . Dalışlar bile riskliymiş meğer. Bu konuda en şaşırdığım şeyler biri de "kobra manevrası" oldu. İtki gücüyle hareket vektörünü öyle bir tutmuşlar ki, gerçekten hayret!

Bıkmadan anlatan Sümer abi başta olmak üzere tüm cevaplara sonsuz teşekkürler. Kendinize iyi bakınız, iyi akşamlar.

 

[Sarven Bedikoğlu]

Burada bir hata var. "Rüzgar" sadece ve ancak yere bağlı bir şey için eser. Yere bağı olmayan bir uçak için rüzgar esmez. Uçak yerdeki gözlemcinin rüzgar olarak nitelediği hava kütlesi hareketi içinde uçmaktadır.

Windshear?

 

[Sumer Yamaner]

Windshear?

O tamamen farklı bir şey.

 

[Sarven Bedikoğlu]

O tamamen farklı bir şey.

Very important magic ?