Dışı dönen fırçasız motor nasıl yapılır?

[selim özdil]

2000'li senelerin başlarında FIRÇASIZ motorlar ve Li-Po piller ortaya çıktı ancak çok PAHALI idiler. 2002 senesi idi sanıyorum, bir sitede 15 USD'ye bir FIRÇASIZ MOTOR KİTİ satıldığını gördüm. 80-100W verecek bir motordu. Kit, tel, ne olduğunu bilmediğim bazı parçalar ve mıknatıstan ibaretti.
Fırçasız Motor NAMI ALMIŞ YÜRÜMÜŞTÜ, herkes acayip methiyeler düzüyordu ama biz ne olduğunu bile bilmiyorduk.
Daha UCUZ'u var mı? diye internette araştırırken karşıma bir POLONYA sitesi çıktı. Bir FIRÇASIZ MOTOR HOBİ SİTESİ. O zamanlar böyle sayfayı tecümer ettir falan yoktu, koyalayıp bir tercüme programında tercüme ettirebiliyordunuz. Neyse Uzatmıyayım,

Burada CD-Rom ünitesinin içindeki motordan, fırçasız motor yapıyorlardı. Ne tel kullanmışlar, CD-Rom'u hangi bilgisayardan sökmüşler, kaç tur sarmışlar, mıknatıs cinsi ve ebatları neler, kangi pervane ile ne kadar itiş gücü elde ediyorlar vs vs paylaşıyorlardı. Sonunda FIRÇASIZ MOTOR'un ne olduğunu öğrendik, DIŞI DÖNEN'i yapabiliyordunuz ama içi dönen ÇOK ZORDU.

O zamanlar piyasada ancak statörü 22-24 mm çaplı (2212 gibi) dışı dönen motor bulabiliyordunuz ve HOBBY KING yeni ortaya çıkıyordu. Okuduk, başka siteler bulduk ve MOTOR YAPMAYA BAŞLADIK.

Bu RESMİ görmek için izniniz yok. Giriş yap veya üye ol

 

[Muhammet Yiğit Kaya]

Hocam peki günümüzde, almak yerinde kendimiz yaparsak nasıl olur? Bir avantajı var mıdır?
Ya da güçsüz ve ucuz bir motor alıp sargılarını değiştirsek daha güçlü verimli bir motor elde edebilir miyiz?

 

[selim özdil]

Daha sonraları LRK diye bu işin GERÇEK TEKNİĞİNİ anlatan bir site buldum, bazı hususları anlayamadık tabii, ama güzel bir site idi diye hatırlıyorum. Polonyalılar, CD-Rom motorundan yaparken, LRK BACK-UP TAPE DRİVE motorundan yapıyordu, yani daha büyüktü, konuyu uzatmayalım, internette gezinerek bu işi HOBİ olarak yapacak kadar öğrendik.

Motorun güçlü olması için güçlü mıknatıs gerekiyordu, o zamanlar, NEODYMUM mıknatısın en kuvvetlisi N34 idi, şimdi N52'ler var. Youtube'da mıknatıs, sargı ve sürücü kart değiştirmeden yapanları bulabilirsiniz ama o motorlar uçakta bir işe yaramaz. Mıknatıs ve sargıyı değiştirmeniz lazım. 2004 senesine geldiğimizde ÇİNLİLER, 3-4USD'ye 100-150W'lık motorlar satmaya başlayınca, bu hobimiz rölantiye girdi. Mıknatıslarını almak bile bu motor fiyatından pahalı idi.

2006 senesinde, el taşlamaları söküp içindeki rotoru kullanarak, biraz daha büyük motor yaptık, ama satılan motorların EN KÖTÜSÜ bile bizim yaptıklarımızdan iyi oluyordu. Çizimini ekte görebilirsiniz.

 

[selim özdil]

Eğer motorunuzun sargıları yanmış ise sargılarını dğiştirebilirsiniz. Bazı motorların, tek tel yerine ÇOK TEL ile sarıldığını görürsünüz, tam açıklayamayacağım ama yüzey iletkenliği ile ilgili bir konu, ben HİÇ, çok telle sarmadım.
Uçak için satın aldığınız dışı dönen bir fırçasız motoru da güçlendirmek için sargısını değiştirmeye KALKMAYIN.

Gelelim MOTOR'un nasıl yapıldığına:

Yukarıdaki mesajlardan birinde resmini gördüğünüz motorlarda küçük olanı bir DESKTOP CD-Rom ünitesinden çıkarılan motor ile yapılmış bir motor. Motoru çıkarıp, sargılarını ve mıknatısı ve kısa olan mili söküp, ebadı uygun (buradaki sanıyorum 1x4x5 mm N34) mıknatıs, ve aynı çapta daha uzun mil takıp sargıları yeniden satıyorsunuz. Bu motorda, mil BRONZ YATAK içinde dönüyor, siz RULMAN takmak istiyorsanız, tornada bir GÖBEK yaptırmanız gerekli. Daha küçük bir motor istiyorsanız, LAPTOP CD-Rom tahrik ünitesini sökmeniz gerekir.

Fotolardan ikincisi bir BİLGİSAYAR BACKUP TEYP ünitesinden sökülmüş bir motorun kullanılması ile yapılmış. CD-Rom motorunda, sargılar ve mıknatıslar haricinde herşeyi kullanırken, burada sadece STATÖR'ü motoru yapmak için kullanmışız. Bizim söktüğümüz motordakileri biz beğenmemiş ve atmışız veya UYGUN değillermiş, belki sizin söktükleriniz uygun çıkar. Geriye kalan göbek ve çanı imal edip kullanmışız.

DEVAMI YARIN......

 

[Samet Yayla]

Hocam peki günümüzde, almak yerinde kendimiz yaparsak nasıl olur? Bir avantajı var mıdır?
Ya da güçsüz ve ucuz bir motor alıp sargılarını değiştirsek daha güçlü verimli bir motor elde edebilir miyiz?

Sargı değişimi ile tork elde etmek mümkün deneyimledim

 

[selim özdil]

Yarın devam edecektik ama KISA MESAJ'ların bir önüne geçelim dedik. Bundan sonra MOTOR deyince hep DIŞI DÖNEN FIRÇASIZ MOTOR'dan bahsedeceğiz ve motorun üzerine sargı sarılan dişleri olan parçaya da STATÖR diyeceğiz.

Genellikle STATÖR DİŞLERİ'nin sargı dolu olduğunu görürsünüz, yaygın pratik bu dişleri OLABİLDİĞİNCE bakır ile doldurmaktır. Statör dişlerine 3 tel sarılır. Bu üç telin bir uçları ESC'ye giderken diğer uçları ise iki konfigürasyonda bağlanır. Birine DELTA diğerine WYE derler, Türkçesi var mı bilmiyorum.

Aşağıda resimde solda gördüğünüz DELTA sağda gördüğünüz ise WYE bağlantı. AYNI SARGI için DELTA daha fazla enerji tüketir yani motorun gücü WATT olarak daha fazla olur, bazıları bunun 1.7 KAT olduğunu söyler ama ben tam emin değilim fakat devir artarken, TORK da azalır.

Ben motorlarımı HEP WYE bağlarım.

Bu RESMİ görmek için izniniz yok. Giriş yap veya üye ol

Bu RESMİ görmek için izniniz yok. Giriş yap veya üye ol

Belki kafanız karışacak ama, bir motor dişi 15 tur, 0.6 mm tel ile sarılmış ise ve WYE bağlanmış ise, siz bu sargıyı söküp, EĞER SIĞDIRABİLİYORSANIZ yine aynı turda (15 tur) 0.8 mm tel ile sarıp, yine WYE bağlarsanız, teldeki direnç kayıpları azalacağından motorun GÜCÜ artacaktır.

Unutmadan söyliyeyim, her diş AYNI TURDA sarılmalıdır.

Bu arada bir de CD-Rom motor kitinin resmini buldum, onu da koyayım.

Bu RESMİ görmek için izniniz yok. Giriş yap veya üye ol

 

[selim özdil]

Ben aerodinamik uzmanı, mühendisi olmadığım gibi, elektrik, elektronik mühendisi veya uzmanı da DEĞLİM. Bua konu ile ilgili seneler önce SADECE HOBİ amaçlı ilgilenmiştim,yazdıklarımı bu gözle okuyun. Gelelim motorumuza,

Desktop bilgisayarlar çok azaldı hatta CD-Rom üniteleri de YOKOLDU ama printer, fotokopi makinası, avuç taşlama gibi aletlerin içinden çıkarıp ayıklayacağınız parçalar olabilir. Ben 15 senedir bu amaçlı birşey sökmediğim için BUGÜNKÜ durumu bilmiyorum. Ancak Desktoplardan 22-24 mm çap statörlü, Laptoplardan 15-18 mm çap statörlü fırçasız motor çıkardı. Satörlerdeki DİŞ ADETLERİ farklı olabiliyordu. Yaygın olanlar 9 ve 12 diş idi. Nadiren 15 veya 6 diş ile karşılaşıyordunuz.

Belirttiğim rakkamlardan anlayacağınız üzere fırçasız motorlarda DİŞ ADEDİ, 3 ve katları olmalıdır, 3,6,9,12,15,18.... gibi. Tani 4 dişli bir statörden fırçasız motor olmaz. Temel prensip 3 adet tel sarmanızdan gelir, her tel bir grup yapmalıdır.

Mıknatıs adetleri ise 2 ve katları olmalıdır, 2,4,6,8,10.... gibi. Yani TEORİK OLARAK, 18 dişli bir STATÖR'ü, 2 adet mıktatıs ile çevirebilirsiniz. Henüz bu kombinasyonu deneyen kimse görmedim ve bizim ESC'ler böyle bir konfigürasyonu ÇEVİRİR mi onu da bilmiyorum.

Bu motorlarn ÖNEMLİ ÖZELLİĞİ, torklarını yüksek olmasıdır. bazıları sürtünme verim, fıçası yok, bakımı az falan der ama ESAS SEBEP, yüksek torktur.

Bazılarınız DİŞLİ TEKNİĞİ biliyordur ama ben basitçe bahsedeyim. Bir REDÜKTÖR'de, motor miline 9'lu diş takıp, 36 dişli pervane milini çevirmeye kalkarsanız, motor devrini, 36/9=4) 4 kat azaltırsınız, yani motor, 10.000 d/d dönüyorsa pervane 2.500 d/d döner, ve pervane milindeki torku da 4 kat arttırırsaınız, yani DİŞLİ ORANI 1:4'tür ve daha büyük pervane çevirebilirsiniz. Tork artmasına göre pervane seçiminin mutlaka bir HESABI vardır ama ben bilmiyorum.

Bizim motorlarda ise bu tork artmasını, MIKNATIS ADEDİ belirler, yani mıknatıs adedi ARTTIKÇA, tork da ARTAR. Dişli oranı mukayesesi nedir? diye bir soru aklınıza gelebilir. bu da MIKNATIS ADEDİ'nin yarısıdır, yani DİŞLİ ORANI'nın 1:4 olması için 8 mıknatıs olması gereklidir. Kafam karıştı, yaşlanınca böyle oluyor, nasıl açıklayacağım diye düşünüyorum.

3 diş, 2 mıknatıslı en küçük konfigürasyondur, yani dişler 3'ten AZ, mıknatıslar da 2'den az OLAMAZ. 3 diş ve 8 mıknatıslı motorun dişli oranı 2/8=4, 1:4 olur. Benim kafam karıştı, sizinki karışmasın,, bir örnek daha vereyim.

Mıknatıs adedi yine aynı, yani 8 olsa idi, fakat 12 dişli bir statör kullansa idik, dişli oranı YİNE 2/8=4, yani 1:4 olacaktı.

DEVİR ORANI da statör sayısını 3'e bölerek bulunabilir.

Bir TABLO'muz olacak, motor saraken hep ona bakarım. bir arayıp bulayım.

 

[selim özdil]

Aklımda iki isim kalmış, bunların içinde GÜZEL bilgileri olan siteleri vardı. Siteler hala var mı? diye baktım, var GİBİ. Meraklı iseniz ve hala eskisi gibi ise size çok faydalı bilgiler vardır, bazılarınıza AĞIR gelebilir, bana da ağır geliyor dolayısı ile sadece anlayabildiğimi ve işime yarayanı okuyorum.

Bu LİNKİ görmek için izniniz yok. Giriş yap veya üye ol

Bu LİNKİ görmek için izniniz yok. Giriş yap veya üye ol

Birçok şeyi arşivlerden silip atmışız ama TABLO'muz duruyor onu da ekliyorum. Bir yandan yazarken, konu ile 15 senedir hiç ilgilenmediğimiçin hatırlamaya çalışıyorum, bazı şeyleri de yanlıış hatırlayabileceğimi gözardı etmeyin.

Başlardaki şekillerde, 6, 9 ve 12 dişli STATÖR'lerin, bir başka deyişle bizim işimize çoğunlukla yarayan ve/veya bizim işimizde YAYGIN kullanılan STATÖR'lerin nasıl sarıdığını göreceksiniz. Burada bazı şeylerin açıklanması gerekli diye düşünüyorum, BİLDİKLERİNİ DÜŞÜNENLERİN bu kısmı olumalarına gerek yok.

1) Her motor 3 ( ÜÇ ) tel ile sarılıyor. Tellerin HERBİRİ, a, b ve c harfleri ile gösteriliyor.
2) Sargıda önemli olan DİŞ ve MIKNATIS adedi. Diş "N" ile, MIKNATIS ise "P" ile belirtiliyor. Yani "6N4P" diyor ise, bu 6 (altı) DİŞ ve 4 (dört) MIKNATIS düzeni (kombinasyonu) demektir.
3) Teller dişlere sarılırken, bunların SARGI istikametleri var, ve bu istikametler tel isimleri olan a, b ve c için, BÜYÜK HARF ve KÜÇÜK HARF olarak belirtiliyorlar. Ne tarafa olduğu önemli değil ancak büyük harfler aynı yönde, küçük harfler diğer yönde sargıyı gösteriyor. Mesela "ABC "SARGI , tellerin diş üzerine sargu istikametlerinin AYNI olduğunu belirtiyor.
4) Tel sargıları HARFLERİ'nin , tekrar eden bir sıra takip etmesi gerekmez, ancak belirtilen sargı düzeni TEKRAR EDER. Yani, ABC sargı demiş ise, butün dişler ABC TEKRARI ile sarıldığı halde, SARGI, ACaBAbCBc gibi karmaşık olarak tekrar edebilir.
5) ACaBAbCBc sargısı örneği 9 diş için belirtilmiş bir sargıdır ve ancak 9'un katları olan sayıdaki dişli statörlere uygulanabilir. Yani 9, 18, 27 gibi. Bir örnek daha verelim, ABC sargısı 3 diş için belirtilmiş bir sargıdır ve ancak 3'ün katları olan sayıdaki dişli statörler uygulanabilir, yani 3,6,9,12 gibi.

5 numaradaki 9 değil ama 18,27 diş adedi size KOMİK gelebilir. GELMESİN. Ekteki dokümanda bu diş adetlerindeki STATÖR'leri göreceksiniz. CD'lerden önce bilgisayarlarda flopi-disk'ler vardı, bu motorlar da onların tahrik ünitelerinden çıkardı.