Ynt: Temel Simulatör Dersleri - UÇAK
Arkadaşlar, "
Coordinated Flight" dediğimiz temel uçuş tarzında uçağın içinde bulunan her nesnenin ağırlık vektörünün uçağın tabanına dik olmasını isteriz. Ne demek? Özellikle dönüşlerde uçakta bulunan nesnelerin (buna pilot ve yolcular da dahil) dönüş içine yıkılmalarını da dönüş dışına savrulmalarını da istemeyiz. Tüm kontrollerimizin temel gerekçesi de budur.
Bunu sağlamak için döneceğimiz tarafa aynı anda aileron ve rudder komutu veririz. Her iki komut da uçağın başını düşürmeye yol açacağı için hemen takip edecek şekilde gerektiği kadar elevatör çekeriz. Yani aileron ve rudder aynı yönde verilir. Bu şekilde Hakan'ın özellikle altını çizdiği gibi, abartılı bir yatıştan kurtulmuş oluruz aynı zamanda. Zira fazla yatış bir yerden sonra kontrol ve/veya oryantasyon kaybına yol açar. Ama bazı abilerimizin baskıları ile rudder kullanmak yerine tek elle uçuşa alışıp uçağı iyice yatırıp elevatör çekerek dönmeyi doğruymuş gibi algılamış da olabiliriz. Bu saçma ve temelsiz alışkanlıktan kurtulmak, uçuş kalitemizi olumlu yönde etkileyecektir.
Gelelim "
Un-Coordinated" manevralara. Bunlar genel olarak "kayma" yani "slip"'e yol açan manevralardır. Modelde gerçek uçaktan daha fazla kullanılırlar.
Yatışsız dönüşlerde aynen Hakan'ın dediği gibi ters kumanda verilebilir. Dönüşe, dönüş yönünde rudder ve elevatör komutu ile başlanıp uçağın yatışını önleyecek kadar ters aileron verilebilir. Dışarıdan göze hoş görünse de ve ben özellikle Pier Cub ile çok severek uygulasam da içindeki her şey bu dönüş esnasında dönüş dışına savrulur. O nedenle gerçek uçakta tercih etmeyiz.
Bir diğer ters kontrol uygulaması yan rüzgar inişinde yapılır. Burada rüzgarın geldiği yöne aileron verip uçağı pist istikametinde tutmak için ters rudder veririz. Dikkat edilecek nokta uçak aileron tarafına yattığı için ters rudder kısmen up elevatör etkisi yapacaktır. Mutlaka elevatör basıp stall engellenmelidir.
Başka bir uygulama hızlı irtifa kaybetmek için yapılan slip manevrasıdır. Bunda da bir yana aileron verilirken ters rudder basılır ve down elevatör verilir. Hızlı irtifa kaybının temel sorunu olan hız artışını bu manevra ile engelleriz.
Yan rüzgarla son yaklaşmada eğer krab yöntemini kullanıyorsak yani burnumuz rüzgar içine dönük olacak şekilde iniyorsak son anda rudder ile burnumuzu pist hizasına çevirirken oluşacak olan yatışı ters aileronla engelleriz. Bu modelcilikte çok sık kullanılmaz. Daha çok büyük yolcu uçaklarının uygulamasıdır.
Son olarak normal bir son yaklaşmada da süratimiz azalmış olacağı için istikameti aileron ile değil rudder ile tutmamız doğru olur. İşte bu esnada rudder komutu ile oluşacak yatışı engellemek için ters aileron komutu verebiliriz.
Rudder lobisi bol rudderli uçuşlar diler.
---------------------------------------------------------------
Rudder konusuna gelince... Rudder pilotun mutlaka hakim olması gereken bir kumanda. Bir trainer ile uçarken hiç rudder kullanılmasa da olur. Dönüşler yamuk yumuk olur belki. Başka da sorun olmaz. Ama kalkış ve inişte rudder çok önemli. Uçaklarda klasik olarak pervane, kokpitten bakıldığında saat yönünde döner. Bu uçaklarda kalkış için gaz açıldığında uçak sola gider. Pilot buna hazırlıklı olmalı ve gerektiği kadar sağ rudder beslemesi yapmalıdır. Uçak hızlandıkça gerekli olan sağ rudder miktarı azalacaktır. Uçak sağdan yan rüzgar almadığı sürece kalkış koşusunda sol rudder komutu verilmez (ki burada nedense verilmiş).
İnişte rudder istikamet kontrolü için ana kumandadır. Çünkü uçağın hava hızı düşüktür ve aileronların etkinliği azalmıştır. Ayrıca stall hızına yakın uçan uçakta bir kanadı kaldırmak için verilecek aileron kumandası o kanadı stall edip uçağı virille yere yapıştırabilir. O nedenle düşük hızlarda ana yön kumandası rudder olmalıdır. Rudder hakimiyeti, bir gün havada aileron devre dışı kaldığında uçağı kurtarmayı da sağlayacaktır.
Havadaki dönüşlerde aileron komutu ile paralel olarak rudder komutu kullanılır. Ne kadar kullanılacağı uçağa bağlıdır. Bu durumda rudderin işlevi şudur: Bir tarafa dönmek için yatış verdiğinizde yükselen kanat yani yatışın tersindeki kanat daha fazla direnç oluşturur ve uçak burnunu ters tarafa çevirmeye çalışır. Buna havacılıkta "adverse aileron yaw" deriz. İşte rudder bunu engelleyip burnu dönüş tarafına zorlayacak kadar basılmalıdır. Tabii bu zamanla edinilecek bir deneyim.
Bir de yan rüzgar inişinde rudder önem taşır. Burada yere yaklaşınca rüzgar içine hafif yatış verip istikameti ters tarafa rudder basarak koruruz. Ama bu da aslında ileri düzey bir manevra sayılabilir.
. Devamını merakla bekliyoruz. 
