Bir uçağın ağırlık merkezi ve motor açıları nasıl bulunur?

selim özdil · Pazartesi saat 18:42'de

Bu sorunun cevabı, birçok gerekçelere bağlıdır.

Bilinen ve itibarlı bir marka uçak almış iseniz, PLAN veya EL KİTABI üzerinde bunlar yazar. Bunlar ilk önce HESAP EDİLMİŞ, daha sonra UÇUŞ TESTLERİ ile düzeltilmişlerdir. Ama günümüzde, hesapsız kitapsız, GEREKLİ UÇUŞ TESTLERİ'nden geçmemiş birsürü uçak ve plan ortalıkta dolaşmaktadır.

Peki ne yapmak lazım?

Ağırlık merkezi için bu soruyu sorduğunuz zaman "kanatın ön tarafından 1/3 kanat genişliğinde uçağı dengele" cevabı alırsınız. Eğer çok özelliği olmayan bir uçak ve uçuş yapıyorsanız ve söyleneni doğru bir yöntem ile doğru şekilde yapmışsanız bu ayar İŞ GÖRÜR. Çoğu zaman bu 1/3 mesafesi kanat uçlarından parmakla tutulur ve TAMAM denir, tabii ölçme şekli yanlış olduğu için, ağırlık merkezinin yerinin doğruluğu da soru işaretidir.

Motor açısı için bu soruyu sorduğunuz zaman genellikle şu cevabı alırsınız. "Motora 3 derece aşağı, 1 derece de sağa açı ver".
Eğer uçak üstten kanatlı ise bu bir miktar iş görürü gibi gözükür ama alttan kanatlı ise ve pervane alışılanın tersine dönüyorsa yani uçağa önden baktığınızda SAAT istikametinde dönüyorsa bir işe yaramaz.

Bunları yaparken NEDEN? yaptığımızı bilir isek daha sağlıklı yaparız ve doğru yapmaz isek başımıza nelerin geleceğini daha iyi tahmin ederiz.

Gelelim AERODİNAMİK TEORİ DETAYINA, Şaka tabi, olabildiğince herkesin anlayabileceği şekilde açıklayacağız. Bakalım becerebilecek miyiz.

Aşağıda bir resim göreceksiniz, ben model uçakla uğraştığınız için bu şekilleri anlayabildiğinizi farzediyorum, anlamıyorsanız öğrenin veya model uçak ile uğraşmayı bırakın.

Bir KÜRE'yi yarıdan kesip, birinin içine, birinin de dışına bir misket koymaya çalışırsanız, içine koyduğunuz en dip noktaya gider ve DURUR, yani KARARLI HALE GELİR Dışına misket koymaya çalışırsanız, koyamazsınız yuvarlanır ve kürenin üzerinden düşer. Aşağıdaki resimde bir kanat kesiti, küreler ile misketleri görüyorsunuz. 4 yani misketin konduğu düz yere kadar olan noktalar bir karalılık taşır (pitch stability) ANCAK sonrasında uçak son derece KARARSIZ olur ve uçağı kontrol edemezsiniz. Bir başka deyiş ile uçağınızın KARARLI olmasını istiyorsanız BURNU AĞIR, akrobasi yapmak istiyorsanız bu ağırlığı arkaya doğru kaydırmanız gerekir. 4'den sonra uçağı uçurabilmeniz ÇOK ZORLAŞIR, 5'de geçmiş olsun, bir naylon torba ile uçağın olduğu yere gitmeniz gerekir.

Genellikle itibar edilebilir planlarda 3 numaranın yeri gösterilir, bazıları da planda bu noktayı işkembeden sallar. Pekiii, %30 her zaman doğru mudur? HAYIR.

Daha doğru olarak ağırlık merkezinin yerini bulmak istiyorsanız, uçağı UÇURMANIZ gerekir.

Uçağı yüksek bir noktaya çıkarıp elevatörü, düz hale getirin, tam gaz verin, elevatörü başarak 45 derece dalışa geçin, uçak yaklaşık 45 derece dalışta aşağı doğru giderken bastığınız elevatörü bırakın. Ağırlık merkezi DOĞRU YERDE ise uçak ÇOK YUMUŞAK bir şekilde dalıştan çıkacaktır.
Eğer elevatörü bıraktığınızda, uçak dalıştan çıkmaya çalışıyorsa, ağılık merkezi olması gerekenden önde, daha fazla dalmaya çalışıyorsa ağılık merkezi çok geridedir.
Aldığınız neticeye göre düzetmeyi ypıp tekrar denemeniz gerekir.
Aşağıdaki resimde 45 derece dalışı da görebilirsiniz.

Motor AÇISI yarın!!

Bu RESMİ görmek için izniniz yok. Giriş yap veya üye ol

selim özdil · Dün 08:27 da

Gelelim MOTOR AÇISINA, Bu açının neden verildiğinin anlanması gerekir:

Uçak uçarken birsürü kuvvet uçağı birtarafa doğru çeker ve/veya iter. Bunlarım birçoğunu, uçaktaki kontrol yüzeyleri (yatış dümeni (aileron), yön dümeni (rudder), yükseliş dümeni (elevatör)) ve pervane dönüş hızı (gaz (throttle)) ile düzeltmeye ve/veya yönlendirmeye çalışırsınız ancak bu kuvvetlerden bazıları SÜREKLİ'dir, bu nedenle pilota fazla iş çıkarmamak için bu sürekli olanlar, SÜREKLİ olarak düzeltilirler.

Bir başka deyiş ile UÇAĞIN TRİMİ denen kapsamın içine girerler. Bu sürekli dediklerimiz de aslında değişir ama konuyu basitleştirmek için biz sabit kabul edeceğiz, gerekçesini de açıklarım.

Üstten kanatlı bir uçağın motoruna bir ip bağlayıp çekmeye çalışırken kanat ortasından geriye doğru iterseniz, uçağın burnu HAVAYA KAKMAYA ÇALIŞIR., bunu alttan kanatlı bir modelde yaparsanız, uçağın burnu AŞAĞI İNMEYE ÇALIŞIR. Burada motora bağlı ip, pervanenin çekişini, kanadı geriye doğru itmek de RÜZGAR DİRENCİ'ni (drag) temsil eder.
Motora AŞAĞI/YUKARI açı bu kuvvetlerden oluşan düzeltmeyi yapmak için verilir.

Anlayacağınız üzere "3 derece AŞAĞI AÇI VER" ifadesi, pek anlamlı ve doğru değildir, MESELA, alttan kanatlı bir uçakta yukarı doğru açı gerekeBİLİR, bu açı hiç de gerekmeyebilir, Kanadı eğri büğrü yapmış, yatış dümeni ile bunu düzeltmiş iseniz, açının artması gerekir, uçak hızı azaldığında, bu açının da azalması gerekir, vs.

Bunun DOĞRU OLARAK nasıl düzeltebiliriz.

Daha önce belirtilen AĞIRLIK MERKEZİ testini yapıp, ağırlık merkezinin doğru olduğunu tespit etmeniz gereklidir.

Uçağı yine güvenli bir yüksekliğe çıkarıp, yön dümenini düz hale getirin ve tam gazda uçağı TAM YATAY gidecek şekilde ayarlayın. Yatay olarak TAM GAZ'da gidin ve aniden gazı kapatın. Uçak yatay uçuşuna aynen devam ediyorsa, motor açısı DOĞRU demektir. Uçak aşağı veya yukarı doğru sapıyorsa, aşağı yukarı motor açısını düzeltmeniz lazım.

Motor çalışırken kuvvet ürettiğinden, gazı kapattığınızda kuvvet ÜRETMEZ. Uçağın tam gazda ve yatayda DÜZ uçması için siz düzeltmeyi YÜKSELİŞ DÜMENİ ile yaptığınızdan, gazı kestiğinizde uçak yükseliş dümeni ayarı istikametine gider, yani yukarı gidiyorsa, motora yukarı, aşağı gidiyorsa motora aşağı doğru daha fazla istikamet vermeniz lazım.

Bu açıların pervane, pervaneni dönüş hızı, motor, uçağın sürati, uçağın ağırlığı vs vs değiştiği zaman değişeceğini UNUTMAYIN. Değiştirdiğiniz şey SÜREKLİ ise bu AYAR'ı TEKRAR YAPMANIZ gerekir ama geçici bir değişiklik ise yükseliş dümeni ile düzeltme yapabilirsiniz.

YAN AÇI yarın.....

selim özdil · Bugün 08:07

Uçakta bir motor, pervaneyi bir tarafa döndürmeye çalışırken, bağlı bulunduğu yeri de ters istikamette dödürmeye çalışır, yani bununda tek pervaneli bir uçakta pervane bir tarafa doğru dönerken uçak da diğer tarafa döner. Tabi uçak büyük, ağır ve dönmeye dirençli olduğundan, pervane'den çok daha yavaş döner, öyle yavaş döner ki siz bunu farketmeyebilirsiniz. Burundan pervaneli uçaklarda, eğer önden baktığınızdapervane saat istkametinin tersine dönüyor ise, uçağın dönmesini AZALTMAK için motora SAĞA doğru bir açı verirsiniz.

Yine aynı tip bir uçakta pervane döndüğü zaman havayı uçağa doğru iter, Bu hava, pervane istikametinde spiral dönerek uçağın arkasına doğru gider. Bu havanın en etkin olarak kuyruk dikmesinin (fin) yüzeylerinde basınç farkı yaratır, uçağa arkadan baktığınızda sol taraftaki basınç, sağ taraftan fazla olduğu için, uçağın kıçı sağa doğru itilir. Pek açıklamayı beceremedim ama ÖZETLE uçuş istikametinde kuyruk dikmesine SOL'dan çarpan hava, uçağı SOL'a çevirmeye çalışır. Sağa açı verilmesinin İKİNCİ gerekçesi de bu dönmeyi azaltmaktır.

Üçüncü gerekçe is jiroskopik etki'dir. Teorisine girmeyeceğim ama pervanenin yukarıda belirttiğimiz şekli ile dönmesinden oluşan jiroskopik etki nedeni ile uçak SOLA dönmeye çalışır. Sağa açı verilmesinin ÜÇÜNCÜ gerekçesi de bu dönmeyi azaltmaktır.

Uçağın ağırlığı, büyüklüğü, gibi hususların değişmediğini farzedersek, önden baktığımızda saat istikametinin tesine dönen, uçağın burnundaki bir pervanenin, uçağı sola döndürme çabasının, pervane büyüklüğü, ağırlığı, hızı değiştikçe, hatvesi değiştikçe, DEĞİŞTİĞİNİ göreceksiniz.

Demek ki "SAĞA BİR DERECE AÇI VER" ifadesi pek doğru gibi gözükmüyor.

Nasıl DÜZELTİRİZ.

Daha önce aşağı/yukarı açı düzeltmesini, uçağın SON HIZI olarak yapmıştık, bunu da öyle yapacağız, çünkü uçağımızı hep son hızında uçurduğumuzu farzediyoruz. Mantık aşağı yukarı açı bulma şekli ile aynıdır.

Belirli bir irtifaya çıkın, yön dümenini sıfırlayın. Tam gaz uçağınızı düz gidecek şekilde yön dümenini ayarlayın, uçak birkaç saniye gittikten sonra gazı kapatın,
Uçağınız aynı düz istikameti takip ediyorsa, sağ/sol açınız doğru demektir.
Uçağınız sağa doğru dönüyorsa sağ, sola dönüyorsa sol açı vermeniz gerekir.

Bu açı ayarlarında uçağınızın emniyetli bir irtifada ve istediğinizi rahatça görebileceğiniz bir mesafe ve istikamette olması gereklidir. Ben aşğı yukarı ayarını, uçak önünüzden geçerken, sağ sol ayarını ileri giderken yapmanızı tavsiye ederim. Bazıları bunu DİK uçarken yapar, başka ayar şekilleri de vardır ama mantık aynıdır.

Umarım yanlış birşeyler yazmamışımdır.